ไม่ใช่แค่ถาม แต่ต้องรู้จัก ‘ตั้งคำถาม’ ให้เป็น และคิดให้ลึกกว่าคำตอบ AI อีกหนึ่งทักษะเชิงลึกที่คนทำงานยุคใหม่ต้องฝึกให้เก่ง

ในยุคที่ AI กลายเป็นเพื่อนร่วมงานของเรา หลายคนอาจคิดว่าแค่เรียนรู้การใช้งานเครื่องมือก็เพียงพอแล้ว แต่ความจริงคือ…ไม่ว่า AI จะฉลาดแค่ไหน ก็ยังต้องอาศัยมนุษย์เป็นคนตั้งคำถามที่ดี เพราะ AI จะตอบได้ดีแค่ไหน ขึ้นอยู่กับว่า “เราถามอะไร” และ “ถามลึกแค่ไหน”

แม้วันนี้ข้อมูลและคำตอบจะอยู่แค่ปลายนิ้ว แต่ความสามารถในการวิเคราะห์ แยกแยะ และตั้งคำถามอย่างมีเป้าหมาย ยังเป็นจุดอ่อนของใครหลายคน

รายงานของ McKinsey (2024) ระบุว่า การตั้งคำถามที่ดีสามารถเพิ่มประสิทธิภาพของ AI ได้มากถึง 40% เพราะคำถามที่ชัดเจนและลึกซึ้ง ช่วยให้ AI เข้าถึงข้อมูลได้ลึกขึ้น ตรงจุด โต้ตอบได้แม่นยำ และเรียนรู้จากมนุษย์ได้มากกว่าเดิม

‘การตั้งคำถาม’ คือ Soft Skill ใหม่ที่องค์กรต้องการ

จากรายงาน Future of Jobs 2025 ของ World Economic Forum ระบุว่า Critical Thinking และ Analytical Thinking ก็ยังเป็นหนึ่งในทักษะที่สำคัญที่สุดที่องค์กรมองหา รวมไปถึงทักษะ Curiosity and Lifelong Learning หรือความใฝ่รู้และการเรียนรู้ตลอดชีวิต ก็เป็นอีกหนึ่งส่วนสำคัญของทักษะที่จำเป็นในยุค AI เช่นเดียวกัน

ซึ่งทั้งหมดนี้มีจุดร่วมคือ ต้องเริ่มต้นจากการตั้งคำถามที่ดี ไม่ใช่แค่หาคำตอบอย่างรวดเร็ว

เพราะ AI ไม่ใช่ระบบที่สมบูรณ์แบบ แม้จะสามารถประมวลผลข้อมูลจำนวนมหาศาลและตอบกลับได้รวดเร็ว แต่ก็ยังมีข้อจำกัดเรื่อง ความแม่นยำ (Accuracy) ความลำเอียง (Bias) และการให้ข้อมูลผิด (Hallucination) อยู่เสมอ ทั้งหมดขึ้นอยู่กับคุณภาพของข้อมูลที่ใช้ฝึกและอัลกอริทึมที่อยู่เบื้องหลัง

ยกตัวอย่างที่ชัดเจนจากการศึกษาของ Lambrecht และ Tucker (2019) พบว่า AI ที่ใช้ในโฆษณารับสมัครงาน แสดงอคติเชิงเพศโดยแสดงโฆษณาต่อผู้ชายมากกว่าผู้หญิง ซึ่งตอกย้ำว่า AI อาจขยายความลำเอียงในสังคมให้เพิ่มขึ้นได้หากไม่มีการตรวจสอบอย่างรอบคอบ

ยิ่งไปกว่านั้น AI อาจสร้างข้อมูลที่ดูเหมือนจะน่าเชื่อถือ แต่ความจริงแล้วข้อมูลอาจผิดเพี้ยนหรือไม่ถูกต้องเลยก็ได้ หรือที่เรียกว่า AI Hallucination ซึ่งอาจนำไปสู่ผลลัพธ์ที่เป็นอันตราย โดยเฉพาะในแวดวงที่มีความเสี่ยงสูง เช่น การแพทย์ การเงิน หรือกฎหมาย เช่น จากการศึกษาของ Thakkar และ Yadav (2021) พบว่า AI ที่ใช้ในโรงพยาบาลมีอัตราความผิดพลาดสูงถึง 20% จึงจำเป็นต้องตรวจสอบโดย “มนุษย์” ก่อนเสมอ

การตั้งคำถามกับ AI ไม่เหมือนกับการถาม Google

คนส่วนใหญ่มักใช้ AI เหมือน Google คือ พิมพ์เพียงคำถามสั้น ๆ แล้วรอคำตอบ แต่แท้จริงแล้ว Generative AI เช่น ChatGPT, Claude, Gemini หรือ Perplexity ถูกออกแบบมาให้สามารถ โต้ตอบ ต่อยอด และวิเคราะห์ร่วมกับผู้ใช้ นั่นแปลว่า…ถ้าเราตั้งคำถามแบบเปิด เชิงวิเคราะห์ หรือชวนให้มองหลายมุม AI ก็จะให้คำตอบที่ซับซ้อนและเป็นประโยชน์มากกว่า

ดังเช่นคำที่ Albert Einstein เคยกล่าวไว้ว่า “คนที่ฉลาดที่สุด คือคนที่ให้ความสำคัญกับการตั้งคำถามที่ถูกต้อง เพราะคำถามที่ดี มีค่ามากกว่าคำตอบที่ถูก”

การตั้งคำถามช่วยให้เราประมวลผลข้อมูลได้ดีขึ้น เชื่อมโยงสิ่งที่รู้เข้ากับสิ่งใหม่ ๆ ได้มากขึ้น งานวิจัยโดย Hogarth และ Soyer (2023) ชี้ว่า ผู้ที่ตั้งคำถามเก่ง มีแนวโน้มจะตัดสินใจได้แม่นยำและมีเหตุผลมากกว่า

นอกจากนี้ บทความในวารสาร AI and Society (Davenport & Kirby, 2024) ยังระบุว่า การฝึกทักษะการตั้งคำถามกับ AI จะช่วยให้การตัดสินใจในระดับองค์กรมีคุณภาพและมีมิติมากขึ้นอีกด้วย

ตัวอย่างการตั้งคำถามกับ AI ที่เปลี่ยนผลลัพธ์ทันที

🔃 แบบเดิม: “ช่วยคิดไอเดียคอนเทนต์ให้หน่อย”
💪 แบบใหม่: “ฉันต้องการไอเดียคอนเทนต์ที่เหมาะกับกลุ่ม Gen Y อายุ 30 ปีขึ้นไป ที่กำลังรู้สึกเหนื่อยกับการทำงาน ด้วยโทนให้กำลังใจ และสามารถแชร์ต่อบน Facebook ได้ดี”

🔃 แบบเดิม: “ช่วยวางแผนการตลาด”
💪 แบบใหม่: “สมมติว่าคุณเป็นนักวางกลยุทธ์การตลาดที่ต้องการวางแผนแคมเปญในงบ 3 แสนบาท มีเวลา 60 วัน โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือวัยทำงานในกรุงเทพที่ชอบซื้อของออนไลน์ คุณจะจัดสรรงบทำอะไรบ้าง และมีแคมเปญไหนน่าสนใจ?”

ฉะนั้น การเปลี่ยนคำถามให้ลึกขึ้น = การเปลี่ยนระดับของคำตอบให้เป็นประโยชน์มากขึ้นได้ในทันที

ทักษะการตั้งคำถาม AI ที่คนทำงานยุคใหม่ควรฝึกฝน

ไม่ใช่ทุกคำถามจะเหมาะกับ AI เสมอไป ดังนั้น สิ่งสำคัญคือการเข้าใจว่าเรากำลังใช้งาน AI ประเภทใด และควรตั้งคำถามแบบไหนให้เหมาะสม เช่น

❓ 1. คำถามแบบใช่หรือไม่ใช่ (Yes/No)
เหมาะกับ AI แทบทุกประเภท เช่น “วันนี้ฝนจะตกที่กรุงเทพไหม?”

❓ 2. คำถามแบบเลือกคำตอบ (Multiple Choice)
หากคุณมีตัวเลือกมาให้แล้ว AI จะสามารถเลือกคำตอบที่เหมาะสมให้ได้ เช่น “ไม้ชนิดใดราคาถูกที่สุดระหว่าง oak, pine, หรือ maple?”

❓3. คำถามปลายเปิด (Open-ended)
ต้องใช้กับ AI ที่มีความสามารถในการวิเคราะห์และสร้างสรรค์ เช่น “ฉันควรทำอะไรเพื่อพัฒนาบริการของฉันให้ดีขึ้น?”

หลักการตั้งคำถามกับ AI ให้ได้คำตอบที่ใช่ !

📌 1. ระบุให้ชัดเจนที่สุด (Be specific)
AI ไม่สามารถอ่านใจเราได้ การถามกว้าง ๆ มักได้คำตอบที่กว้างเกินไป ไม่ชัดเจน

❌ “ขอข้อมูลเกี่ยวกับลูกค้าเป้าหมายของฉัน”
✅ “ปีที่ผ่านมา ลูกค้าในอเมริกาเหนือใช้จ่ายด้านสินค้าอุปโภคบริโภคเฉลี่ยเท่าไหร่?”
✅ “ผลิตภัณฑ์สกินแคร์ที่ขายดีที่สุดในเอเชียคืออะไร?”

📌 2. ใช้ภาษากระชับ หลีกเลี่ยงคำสแลง คำกำกวม (Be concise, avoid slang)
เลี่ยงการใช้คำที่ตีความได้หลายแบบ มีความหมายคลุมเครือ เช่น อร่อย หรือ ดีพอประมาณ เพราะอาจทำให้ AI สับสนได้

❌“แถวนี้มีร้านอาหารไหนอร่อยและไม่แย่เกินไป?”
✅ “แนะนำร้านอาหารสุขภาพในพื้นที่นี้ให้หน่อย”

📌 3. ใส่บริบทที่เกี่ยวข้องให้ชัด (Add context)
คำถามทั่ว ๆ ที่ไม่มีบริบทชัดเจน อาจทำให้ AI ตอบข้อมูลที่กว้างเกินไป ไม่ตรงจุด

❌“ช่วงนี้มีเทรนด์ PR อะไรบ้าง?”
✅“ในปี 2024 เทรนด์ PR ที่น่าสนใจในอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์มีอะไรบ้าง?”

📌 4. เขียนให้เข้าใจง่าย โครงสร้างภาษาชัดเจน (Structure clearly)
แม้เนื้อหาถูกต้อง แต่ถ้าโครงสร้างประโยคไม่ชัดเจน คำตอบก็อาจคลาดเคลื่อนได้

❌“พรุ่งนี้อากาศจะดีพอให้ฉันออกไปตีกอล์ฟไหม?”
✅“พยากรณ์อากาศกรุงเทพฯ วันพรุ่งนี้เป็นอย่างไร?”

📌 5. ทดลองและปรับไปเรื่อย ๆ (Keep experimenting)
หากคำตอบยังไม่ตรงใจอย่ากลัวที่จะลองเปลี่ยนคำถาม ปรับคำใหม่ เพิ่มบริบท หรือใส่ข้อมูลเพิ่ม จนกว่าจะได้คำตอบที่ใช่

ในยุคที่ทุกคนมี AI อยู่ในมือ ถ้าอยากได้คำตอบที่ดีกว่า ต้อง “คิดให้ลึกกว่าคำตอบของ AI” เพราะทักษะการตั้งคำถามที่ดีคือสิ่งที่จะสร้างความต่างระหว่าง “คนที่แค่ใช้ AI เป็น” กับ “คนที่ใช้ AI เป็นคู่คิด” เพราะในโลกที่เปลี่ยนเร็ว… ใครตั้งคำถามเก่ง คนนั้นได้เปรียบ และมักจะหาทางออกได้เร็วกว่าคนอื่นเสมอ

Sources:
– https://www.atlassian.com/blog/artificial-intelligence/ask-ai
– https://www.linkedin.com/pulse/importance-questioning-skills-artificial-intelligence-lk5df
– https://newsletter.fullstackrecruiter.net/p/art-of-questioning-ai
– https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2025/

——
📌 สนใจ Corporate In-House Training ยกระดับทักษะองค์กรด้วย AI-People Enablement Solutions 
ติดต่อ [email protected]
หรือโทร 082-297-9915 (คุณโรส)
——